تأملی دم‌دستی بر رفتن‌هایم

جان لاک در سال 1632 میلادی زاده شد و در دانشگاه آکسفورد به تحصیل فلسفه پرداخت. او همانند دیگر اندیشمندان عصر خود شیفته و متأثر از یافته‌های جدید علوم تجربی بود. جان لاک از 1672 در سیاست شاغل شد. در 1675 مدتی به فرانسه رفت و در بازگشت، به تدریس در آکسفورد پرداخت؛ اما پس از چندی به هلند رفت و تا یک سال بعد از انقلاب شکوهمند سال 1689 به انگلستان بازنگشت.در هلند، او آثار مهم خود را نوشت. در ابتدای سال 1686 رساله معروف «نامه‌ای درباره رواداری» را به لاتین نوشت. همچنین در هلند، رساله مهم معرفت‌شناختی خود به نام «درباره معرفت انسانی» را به رشته تحریر درآورد و در سال 1690 «دو رساله در باب حکومت» را نوشت که اثری ماندگار و اثرگذار در حوزه فلسفه سیاسی است.اهمیت کارهای فلسفی لاک در پیشبرد نظریات معرفت شناختی است. او را فیلسوفی تجربه‌گرا می‌شناسند که معتقد است منشأ شناخت و معرفت حس و تجربه بشری است. او جمله معروفی دارد که می‌گوید: «هیچ چیز در ذهن ما نیست که از راه حواس نیامده باشد.» کارهای لاک در کنار آثار دیوید هیوم و جرج برکلی راه را برای ایمانوئل کانت، فیلسوف آلمانی، باز کرد تا باب‌های جدیدی در حوزه معرفت‌شناسی باز کند. لاک مفروض می‌دانست که بشر به صورت لوح سفیدی متولد می‌شود و آموزش و تجربه بر آن حک می‌شود. از دید لاک، عقل و میانه‌روی و مصالحه فضایل روابط انسانی هستند، ایده‌هایی که شالوده فلسفه لیبرال را می‌سازند.فلسفه سیاسی لاک«دو رساله در باب حکومت»، اثر سترگ جان لاک در حوزه فلسفه سیاسی است که موجب شده او را پدر لیبرالیسم کلاسیک یا پدر لیبرالیسم سیاسی بنامند. در رساله اول لاک به رد عقاید فردی به نام رابرت فیلمر پرداخته که معتقد بود پادشاه حقوق الهی دارد و مدافع سلطنت بود. اما ایده‌ه تأملی دم‌دستی بر رفتن‌هایم...ادامه مطلب

منتشر شده از دنیای اقتصادشماره روزنامه:۵۶۸۴تاریخ چاپ:۱۴۰۱/۱۲/۱۰شماره خبر:۳۹۴۸۷۰۳شاهین کارخانهتروتسکی، نظریه‌پرداز مارکسیست، در سال۱۹۳۷ گفته بود: «جایی که تنها کارفرما دولت است، مخالفت به معنای مرگ از گرسنگی تدریجی است. این اصل قدیمی که کسی که کار نمی‌کند گرسنه خواهد ماند با اصل جدیدی جایگزین شده است که کسی که اطاعت نمی‌کند، گرسنه خواهد ماند.» در صد سال گذشته، هر گاه تلاشی برای ایجاد نظامی سوسیالیستی شکل گرفته و محدودیت‌های قدرت دولت کمتر شده، نه تنها به عدالت اجتماعی بیشتر منتهی نشده بلکه راه برای ایجاد انواع جدیدی از استبداد، اقتدارگرایی و دولت‌های تمامیت‌خواه هموار شده است. بنابراین تجربه بشری گواه می‌دهد که سوسیالیسم در نظریه و عمل، بالقوه توان ایجاد و استقرار حکومت‌های توتالیتر را دارد.سوسیالیسم در واقع نماینده غرایز و عواطف و اخلاق جوامع ابتدایی است. اخلاقی که به‌کار جوامع بسته و ابتدایی می‌آید، زیرا بقای این جوامع در گرو اطاعت از سر کرده یا پیشوا، اطاعت از قواعد از پیش تعیین‌شده، اولویت اهداف جمعی، کمک به دیگران و نزدیکان، دگرخواهی و همبستگی است. در این نوع جوامع، تک‌روی، فردگرایی و استقلال شخصی نه تنها با سرکوب فرد همراه است، بلکه به نابودی جمع یا گروه و حتی فرد منجر می‌شود. بشر در بخش بزرگی از تاریخ در این نوع جوامع زیسته است. اما در دوره جدید، برخلاف زندگی پیشامدرن، شرط زندگی در جامعه آزاد، پذیرش آزادی و مسوولیت، جایگزینی ضابطه به جای رابطه و مراوده و مبادله با انسان‌های خارج از محدوده خانواده، قبیله و آشنایان است. بنابراین مهم‌ترین اصول اخلاقی جوامع ابتدایی همبستگی، جمع‌گرایی، اهمیت اهداف جمعی و سرکوب تک‌روی بوده که اکنون به سوسیالیسم به ارث رسیده است. از این رهگذر تأملی دم‌دستی بر رفتن‌هایم...ادامه مطلب

مروری بر مقاله «پوپولیسم دست راستی» نوشته مورای رتباردشاهین کارخانهمنتشر شده در اکوایرانپوپولیسم مفهوم پرمناقشه‌ای است و اغلب بیش از آنکه مدلولی مثبت در اذهان ایجاد کند، مفهومی منفی از آن تعبیر می‌شود. در عرصه سیاسی هر گاه از پوپولیسم صحبت می‌شود معمولاً آن را مجموعه‌ای از منش و روش‌هایی برای جلب آرای عمومی و حفظ هواداران یک حزب یا ایدئولوژی می‌دانند. برخی نیز آن را معادل عوام گرایی و حتی نخبه ستیزی تلقی می‌کنند. اما مورای رتبارد، اقتصاددان آزادی‌خواه، از منظری دیگر به پوپولیسم نگاه می‌کند.هر سیاست‌مداری‌ مخصوصاً در دموکراسی‌های متکی به صندوق رأی‌ می‌خواهد حمایت «مردم» را جلب کند، و همۀ آن‌ها می‌خواهند چیزی بگویند که تا حد ممکن شمار بیشتری از مردم آن را بفهمند و همه نسبت به افکار عمومی و حتی احساس «عامۀ مردم» حساس هستند. اما در میان متفکران و اندیشمندان چه؟ آیا اندیشمند پوپولیست یک عوام گرا است که به دنبال فریب توده‌هاست؟ مورای رتبارد، اقتصاددان آزادی خواه، از منظری دیگر به پوپولیسم نگاه می‌کند. پایه اندیشه طرفداران اقتصاد آزاد رقابتی، اعتقاد به حقوق و آزادی‌های فردی، احترام به مالکیت خصوصی، مبادله داوطلبانه، نظام سیاسی مبتنی بر حکومت قانون و مخالفت با انحصار اقتصادی، اجتماعی و سیاسی است. اقتصاددانان آزادی خواه هر انسان را یک مرکز آگاهی و تصمیم‌گیری مستقل می‌دانند.مورای رتبارد به پیروی از فردریش فون هایک –اقتصاددان و برنده جایزه نوبل اقتصاد در سال 1974- معتقد است اندیشمند باید بتواند اندیشه را به میان مردم ببرد. هایک در کتاب «خصوصی سازی پول» می‌نویسد: «من قویاً احساس می‌کنم وظیفه اصلی یک نظریه‌پرداز اقتصادی یا فیلسوف سیاسی کار کردن بر روی عقیده عموم مردم است تا امکان‌ناپذیر س تأملی دم‌دستی بر رفتن‌هایم...ادامه مطلب

نظریه‌پردازانی که به اعمال اقتدار دولت برای رشد و توسعه اقتصادی اعتقاد دارند کم نیستند. هم در میان راست‌گرایان و هم در میان چپ‌گرایان بی شمار اندیشمند و سیاستگذار بوده و هستند که اعمال اقتدار و توان دولت را برای توسعه اقتصادی یا رفع مشکلات اقتصادی (مانند تورم و بیکاری) مجاز می‌دانند. معمولا ادعا می‌شود که وجود قدرت مرکزی برای تنظیم گری و بهبود کارکرد اقتصاد لازم است. اقتصاددانان جریان اصلی مداخله دولت را در مواردی که شکست بازار می‌نامند، موجه و مجاز می‌دانند و برای دولت نقش مالیات‌ستانی و یارانه‌پردازی قائل هستند. طرفداران عدالت اجتماعی نیز معتقدند یکی از وظایف دولت تلاش برای کاهش فاصله طبقاتی و ایجاد عدالت اجتماعی است. حتی برخی از طرفداران بازار و تجارت آزاد نیز معتقدند برای تضمین جریان کارآمد و آزاد کالا مداخله و اقتدار دولت نیاز است. آنها می‌گویند که این امر رشد اقتصادی را تا حد زیادی تسریع خواهد کرد. با این حال، شواهد تاریخی نشان می‌دهد که تمرکز قدرت و وحدت سیاسی در درازمدت عاملی برای رشد اقتصادی یا نوآوری نیست. در واقع، تجربه اروپا نشان می‌دهد که برعکس است.هزار سال پیش، اروپاییان فقیر بودند و در عوض، چین و جهان اسلام به نسبت ثروتمندتر بودند. سوال این است که چرا اروپا به ثروتمندترین و پیشرفته‌ترین تمدن جهان تبدیل شد؟پیشرفت اروپا در قرن‌های اخیر را برخی معجزه اروپایی نامیدند و برخی نیز آن را واگرایی بزرگ و برخی دیگر فکت بزرگ نام‌گذاری کردند. در دو قرن اخیر مورخان و اندیشمندان درباره منشأ این معجزه اروپایی بحث کرده‌اند. رالف رایکو، اقتصاددان فقید و استاد پیشین تاریخ اروپا در کالج ایالتی بوفالو که دانش‌آموخته دانشگاه شیکاگو و شاگرد فردریک فون هایک بود، می‌گوید: «این معجزه یک تأملی دم‌دستی بر رفتن‌هایم...ادامه مطلب

بیش از ۴۰ روز است که کم‌وبیش اکثر اخباری که درباره ایران روی خروجی رسانه‌های داخلی یا خارجی قرار می‌گیرند، زیر سایه اعتراضات خیابانی جمعی از شهروندان این کشور قرار گرفته است. اعتراضاتی که اکثر تحلیلگران جنس آن و همچنین نقش‌آفرینان اصلی آن را با حرکت‌هایی ازاین‌دست، در گذشته متفاوت ارزیابی می‌کنند. برخلاف بسیاری از حرکت‌های اعتراضی دهه‌های پیشین که جوانان و میانسالان داعیه‌دار اصلی حرکت بودند، این بار خبر می‌رسد که متوسط سنی معترضان بسیار پایین‌تر بوده و حتی برخی این حرکت را، اعتراض نسل Z نامیده‌اند. نسلی که قاعدتاً باید حدود شش تا هفت سال دیگر منتظر نقش‌آفرینی آن در حوزه عمومی باشیم، اما در یک رویداد که با همه تلخی و صعوبت آن می‌توانست با کمی درایت و هوشمندی مدیریت ‌شده و هزینه‌های دیگری را به مردم و کشور وارد نکند، این نسل وارد میدان اعتراض شد و همه نگاه‌ها را به خود معطوف کرد. به نظر می‌رسد که برای تحلیل بهتر تحولات امروز باید نگاهی گذرا به روند توسعه در چند دهه اخیر داشته باشیم. دو دهه پیش و پس از دوره بازسازی جنگ تحمیلی، گروهی از تحلیلگران و کنشگران سیاسی از تقدم توسعه سیاسی برای حل مسائل ایران صحبت می‌کردند، گروهی که صدای پربسامدی داشتند و توانستند بسیاری از دانشگاهیان و اقشار طبقه متوسط را نیز با خود همراه کنند. توسعه سیاسی به اصلاحات سیاسی ترجمه شد و با الهیات سیاسی روادارانه‌ای ممزوج شد که درنهایت به شکل‌گیری جنبشی فراگیر منجر شد که خواهان اصلاحات در تمامی حوزه‌ها بود.از همان زمان گروهی از اقتصاددانان و چهره‌های محافظه‌کار از لزوم توسعه اقتصادی و تقدم آن حرف می‌زدند. این گروه معتقد بودند تنها در صورت بزرگ شدن طبقه متوسط جامعه مدنی شکل می‌گیرد و تنها طبقه متوسط می‌توان تأملی دم‌دستی بر رفتن‌هایم...ادامه مطلب

۴۵ سال می‌گذرد از روزی که یکی از رجال پرنفوذ دربار پهلوی باافتخار گفت نفت برای ما هم آب است و هم نان. اما چهار دهه تورم دورقمی و بحران‌های زیست‌محیطی، ایران را به نقطه‌ای رسانده که می‌توانیم ادعا کنیم نفت؛ نه آب شد و نه نان. انقلاب،‌ جنگ، تحریم،‌ تغییر دولت‌ها و بسیاری تحولات دیگر در این ۴۵ سال رخ داده و امروز نسل جدید می‌پرسد چرا؟‌ چرا ارزش پول ملی روزبه‌روز کمتر شده است؟‌ چرا کشورهای همسایه توسعه یافتند و ما عقب مانده‌ایم؟ چرا خرید خانه آرزویی دست‌نیافتنی است؟‌ چرا سطح رفاه مردم روند نزولی داشته؟ چرا جام جهانی در قطر برگزار می‌شود و ایران از جذب توریست هم ناتوان است؟ و ده‌ها سوال دیگر که می‌توان در گوشه گوشه ایران و از زبان اقشار مختلف شنید،‌ سوالاتی که در پس آنها ناخشنودی دیده می‌شود. پاییز پرحادثه ایران به سر آمد و بیش از سه ماه از آغاز اعتراض'>اعتراض‌های خیابانی در ایران گذشت. تلاطمی که نه‌تنها موجب تغییرات چشمگیری در فضای سیاسی کشور شد، بلکه تحولات اجتماعی و اقتصاد'>اقتصاد'>اقتصادی کم‌سابقه‌ای را رقم زد. در شرایطی که برخی از صف‌بندی‌های سیاسی تغییر کرده و گفتمان امنیت و نگاه امنیتی بر فضای رسمی کشور غالب شده، زیر پوست جامعه تحولات اقتصادی نیز سمت‌و‌سویی بحرانی پیدا کرده است. کاهش قدرت خرید مردم در اثر تورم 48درصدی، رشد بی‌سابقه نرخ ارز، کاهش رشد اقتصادی و تحریم‌های جدید تنها تعدادی از تحولات اخیر اقتصاد ایران است. کارشناسان از کوچک شدن سفره مردم و گسترش فقر صحبت می‌کنند و معتقدند اعتراض‌ها آتش زیر خاکستر است و در نوبت بعدی چه‌بسا محرک اصلی ناآرامی‌ها، نارضایتی اقتصادی باشد. تصویر ایران ۱۴۰۱اگر گرسنه باشی،‌ رویایت غذاهای متنوع و خوشمزه است. اگر سردت باشد، رویایت آتشی گرم است. با زیاد شدن مشکلات تأملی دم‌دستی بر رفتن‌هایم...ادامه مطلب

نگاهی به فروپاشی شوروی؛ 28 مرداد مصادف بود با 19 آگوست سالروز کودتای ناکام کمونیست‌های افراطی علیه گورباچف رئیس جمهور شوروی که به فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی منجر شد. 30 سال از فروپاشی شوروی می‌گذرد. حاکمیتی تمامیت‌خواه که بیش از 74 سال بر یک ششم جهان حکم می‌راند و الهام بخش کمونسیت‌های جهان بود.در 19 آگوست 1991 هشت عضو بلندپایه حزب کمونیست از جمله رئیس کاگ‌ب (KGB)، میخائیل گورباچف را از رهبری اتحاد جماهیر شوروی برکنار کردند و کمیته اضطراری کشور را تشکیل دادند. گورباچف در بازداشت خانگی قرار گرفت و تانک‌ها به خیابان‌های مسکو سرازیر شدند. طرفداران دموکراسی و مردم به جان آمده از حکومت حزب کمونیست به دعوت بوریس یلتسین به خیابان آمدند.بدین ترتیب کودتای کمونیست‌ها شکست خورد و شوروی، قبله آمال چپ‌گرایان جهان، به نقطه پایان رسید. در دوران سیاه حکومت لنین، استالین و جانشینان‌شان در حزب کمونیست میلیون‌ها نفر کشته شدند تا جهانیان ببینند که چگونه حاکیمت ایدئولوژیک می‌تواند به تمامیت‌خواهی برسد. تجربه شوروی نشان داد که از اندیشه‌ای که مدعی درک و تبیین همه جوانب هستی انسان است و حقیقت مطلق را از آن خود می‌داند و شک و شبهه‌ای را برنمی‌تابد تا نظامی توتالیتر که سودای چیرگی بر تمام جوانب زندگی فردی و اجتماعی انسان را در سر می‌پروراند یک گام فاصله است.کودتای آگوست 1991نوزدهم اوت ۱۹۹۱، بروس یلتسین نخستین رئیس جمهور منتخب روسیه و چند مقام ارشد دیگر در مقابل ساختمان پارلمان این کشور، طرح کودتا را افشا کردند و با پشتیبانی جمع کثیری از مردم در مقابل پلیس و ارتش دست به مقاومت زدند.ظهر روز بیستم اوت، حکم حمله به پارلمان از سوی دولت کودتا صادر شد. نیروهای ضد شورش، مجهز به تانک و هلیکوپتر تأملی دم‌دستی بر رفتن‌هایم...ادامه مطلب

جایی در مرکز شهر، خانه‌ای بود که همیشه با شوق به سوی آن رفتم و با جا گذاشتن قلبم از آن خارج شدم.  خانه‌ای که پنجره‌هایش به سمت طلوع آفتاب بود و صبح‌ها صورت دختری را روشن می‌کرد.  این خانه با گل‌های سب تأملی دم‌دستی بر رفتن‌هایم...ادامه مطلب

یک‌بار، فقط یک‌بار در زندگی‌ام اینچنین دلباخته شده‌ام، اما او به روی هر کسی در نمی‌گشود. یک شب دستش را گرفتم و ندای قلبم را حس کرد، همانجا بود که این در بالاخره باز شد. کسی در را باز کرد که از خلوت خو تأملی دم‌دستی بر رفتن‌هایم...ادامه مطلب

از دیوار عبور می‌کرد 
با ترس
با دلهره 
با بغض

روح نبود

ناله‌های جوان عاشقی بود
در اتاق ۲۰۵ خوابگاه

تأملی دم‌دستی بر رفتن‌هایم...